Çin'in dev uzay roketinin Dünya'ya kontrolsüz dönüşü yine gündemde

Çin'in Dünya yörüngesinde kurduğu uzay istasyonuna ikinci laboratuvar modülünün gönderilmesi için 31 Ekim'de fırlatılan roketinin Pasifik Okyanusu üzerinden atmosfere girdiği bildirildi.

ABD Uzay Komutanlığı, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, Çin Halk Cumhuriyeti'ne ait roketin, bugün TSİ 13.01'de atmosfere giriş yaptığını ve Pasifik Okyanusu'nun orta-güney dolaylarına düşmesinin beklendiğini belirtti.

Paylaşımda, kontrolsüz düşüşün kesin lokasyonu için Çin otoritelerine başvurulması salık verildi.

Çin'in uzay istasyonuna yolladığı ikinci laboratuvar modülü "Mıngtien", 31 Ekim'de "Long March 5B" taşıyıcı roketiyle Haynan Adası'ndaki Vınçang Uzay Aracı Fırlatma Merkezi'nden fırlatılmıştı.

Adı, Çincede "gökleri düşlemek" anlamına gelen 17,9 metre uzunluğunda ve 4,2 metre çapındaki modül, 23 tonluk roketle yörüngeye taşınmıştı.

Roket yükünü bıraktıktan sonra gövdesi Dünya yörüngesinde kontrolsüz şekilde dönmeye başlamıştı. Roketin hangi noktadan atmosfere gireceği ve nereye düşeceği endişeli gözlerle takip edildi.

Öyle ki İspanya ihtiyati tedbir olarak hava sahasının bazı kısımlarını uçuşa kapattı.

Türkiye Uzay Ajansı açıklama yaptı

Roketin Türkiye'ye düşeceği yönündeki çeşitli haberlere karşılık Türkiye Uzay Ajansı (TUA) da sosyal medya hesabından açıklamalarda bulundu. Ajans, fırlatma aracının dünyaya geri dönüş yörünge parametreleriyle ilgili Çin otoritelerinden açıklama beklediğini bildirdi.

TUA'nın, roketin atmosfere girişinin ardından durumuna ilişkin yaptığı açıklamada ise şunlar kaydedildi:

"Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA) ve Çin İnsanlı Uzay Mühendisliği Ofisi (CMS) ile iletişimimiz kapsamında, 4 Kasım 2022 saat 18.08 (TSİ ile13.08) sularında Long March 5B taşıyıcı roketinin enkazı okyanus alanında 101,9 derece batı boylamı ve 9,9 derece kuzey enlemi civarında (Pasifik Okyanusu) bulunmaktadır. Yeniden giriş sırasında araç üzerinde yer alan cihazların çoğunun imha edildiği doğrulanmıştır."

Roketin dördüncü kontrolsüz dönüşü

Çin'in Long March 5B roketiyle daha önce yaptığı fırlatışlarda da kontrolsüz dönüşler endişe yaratmıştı.

Mayıs 2020'de insansız test uçuşu için yörüngeye fırlatılan Şıncou uzay mekiğini taşıyan Long March 5B roketi Batı Afrika kıyılarına düşmüş, Fildişi Sahili'nin farklı bölgelerinde enkaz parçaları bulunmuştu.

Nisan 2021'de uzay istasyonunun çekirdek modülü Tienhı'yı taşıyan Long March 5B de Hint Okyanusu'nda Maldiv Adaları açıklarında bir bölgeye düşmüştü.

En son, Temmuz 2022'de istasyona yollanan ilk laboratuvar modülü Vıntien'i taşıyan Long March 5B ise yine Hint Okyanusu'na düşmüş, parçaları Malezya'ya kadar yayılmıştı.

Çinli yetkililer eleştirileri "haksız" buluyor

Çin, dev taşıyıcı roketin kontrolsüz hareketine karşı tedbir alınmaması ve zamanında bilgilendirme yapılmamasıyla ilgili eleştirileri haksız buluyor.

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hua Çunying, 2021'deki fırlatışın ardından yaptığı açıklamada, Çinli yetkililerin roketin seyrini dikkatle izlediği Dünya'ya dönüşüne ilişkin ilgili makamlara önceden bildirim yaptığını belirterek, bu konudaki eleştirilerin, "Çin'i uzay alanında diğer ülkelerden farklı bir standarda tabi kılmaya çalışan haksız bir muamele olduğu" görüşünü dile getirmişti.

Roketlerin kontrolsüz dönüşüne dair düzenleme yok

Uzayla ilgili uluslararası anlaşmalarda roketlerin Dünya'ya kontrolsüz dönüşünü engelleyen veya kurala bağlayan bir düzenleme bulunmuyor.

Aslında bu yöntem uzun süre uzay çalışmalarında uygulanan yegane pratikti. Zaman içinde roketlerin belirlenen koordinatlardan atmosfere güvenli dönüşünü sağlayabilen teknolojiler geliştirdi. Hatta ABD'li uzay şirketi SpaceX, hafif taşıyıcı yörünge roketlerini kontrollü şekilde yere kondurarak yeniden kullanılabilir hale getirdi.

Çin'in 23 tonluk ağır taşıyıcı roketi ise bu türden bir teknoloji içermiyor. Bir ana ateşleyici ve dört yan ateşleyici mekanizmadan oluşan roketin yan ateşleyicileri atmosfere girdiğinde yanarak yok oluyor fakat ana ateşleyicinin olduğu gövde enkaz halinde yeryüzüne düşüyor.

Bir insana çarpma ihtimali 10 trilyonda 6

Uzmanlar enkaz parçasının bir insana isabet etme ihtimalinin son derece düşük olduğuna dikkati çekiyor.

ABD hükümeti tarafından finanse edilen Havacılık ve Uzay Kurumu adlı sivil toplum kuruluşunun danışmanı Ted Muelpant, kurumun düzenlediği basın toplantısında, "enkaz parçasının bir kişiye isabet ederek yaralanmasına ve hayatını kaybetmesine yol açma olasılığının 10 trilyonda 6 olduğunu" belirtti.

Muelpant, her ne kadar zayıf olasılık da olsa dikkatli olunması ve ihtiyati tedbirler alınması gerektiğini vurguladı.

Çin, Long March 5B roketiyle gelecek aylarda en az 6 fırlatış daha planlıyor. Bundan sonraki ilk fırlatışın, uzay istasyonuna Şüntien" (gökleri dolaşmak) teleskobunu taşımak üzere 2023'ün ilk aylarında gerçekleştirilmesi bekleniyor.