ABD Ticaret Bakanlığının, uzay ve havacılık teknolojisi alanında faaliyet gösteren 7 Çinli kurum ve şirketi, "ulusal güvenlik ve dış politika endişelerini" gerekçe göstererek ihracat kontrol listesine alması, Çin'in uzay programı açısından kritik önem taşıyor.
İhracat listesine alınan şirket ve kurumlar arasında, Çin'in uzay çalışmalarında araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin temelini oluşturan 3 kuruma bağlı araştırma enstitülerinin yanı sıra özel sermaye ile kurulan bir çip üreticisi ve uydu operatörünün bulunması dikkati çekiyor.
ABD Ticaret Bakanlığı, 23 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, aralarında Çin Uzay ve Havacılık Bilim ve Teknoloji Şirketi, Çin Uzay Teknolojisi Akademisi ve Çin Elektronik Teknolojisi Grubuna bağlı ikişer araştırma enstitüsü ile çip üreticisi ve uydu operatörü Cuhay Orbita Kontrol Sistemleri Şirketini ihracat kontrol listesine aldığını bildirmişti.
ABD'li firmalara söz konusu kurum ve şirketlere malzeme ve hizmet sağlamak için ihracat lisansı alma zorunluluğu getiren kararda, ilgili Çinli şirketlerin, "Çin'in askeri modernleşme çabalarına destek için ABD menşeli ürün ve teknolojileri elde ettiği ve elde etmeye çalıştığı" belirtilmişti.
Çin vatandaşlığına geçen Kanada vatandaşı Yan Cun tarafından 2000 yılında kurulan Cuhay Orbita Kontrol Sistemlerinin ürettiği "SPARC V8" uzay aracı işlemcisi, Çin uzay programı açısından kritik önem taşıyor.
Şirketin ilk kez 2003'te geliştirdiği işlemci, Çin'in, ABD'nin uzay araştırmaları alanında iş birliğini yasaklaması ve Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) programına katılımını engellemesine rağmen insanlı uzay programı, uzay istasyonu inşası ve uydu altyapısında önemli ilerlemeler kaydetmesinde rol oynadı.
South China Morning Post gazetesinin haberine göre, şirketin kurucusu Yan, geçen yıl Hong Kong'daki Cheung Kong İşletme Fakültesinde düzenlenen söyleşide SPARC V8 işlemcisinin "ülkenin Batı'nın teknoloji alanındaki blokajını başarıyla aşmasına yardımcısı olduğunu" dile getirmişti.
2010'da halka arz edilen Şıncın merkezli Cuhay Orbita, borsaya açılan ilk entegre devre üreticisi olmuştu. Borsa kayıtlarına göre, o tarihten itibaren büyük miktarda devlet sübvansiyonlarından yararlanmaya başlayan şirket, geçen yıl kamu fonlarından 25,8 milyon yuan (yaklaşık 3,76 milyon dolar) destek almıştı.
Öte yandan devlete ait elektronik alet üreticisi Gree, 2019'da şirketin yüzde 15'ini satın alarak kontrol hissesine sahip yatırımcı konumuna gelmişti.
Şirketin kurucusu Yan, bu yıl mayısta Rusya Mühendislik Akademisi üyeliğine kabul edilmiş ve "iki ülke arasında yapay zeka ve uzaktan algılama teknolojileri alanında iş birliğini destekleyeceğini" bildirmişti.
Çin'den tepki
Pekin yönetimi, ABD'nin "ulusal güvenlik ve dış politika endişelerini" gerekçe göstererek Çinli şirketleri ihracat kontrol listesine almasına tepki gösterdi.
Çin Ticaret Bakanlığı Sözcüsü Şu Cueting, yaptığı açıklamada, "Çinli şirketlerin ve kurumların meşru haklarını ve çıkarlarını korumak için gerekli tedbirlerin alınacağını" belirtti.
Çin'in karara karşı olduğunu ifade eden ve ABD'ye derhal yanlıştan dönülmesi çağrısı yapan Sözcü Şu, "ABD, ulusal güvenlik kavramını genelleştirerek ihracat kontrol tedbirlerini suiistimal ediyor, devlet gücünü diğer ülkelerin şirketlerini ve kurumlarını bastırmak ve gelişimini engellemek için kullanıyor." dedi.
Şu, kararın Çinli ve ABD'li şirketler arasındaki normal ekonomik ve ticari ilişkilere zarar verdiği, piyasa kurallarını ve uluslararası ekonomik ve ticari düzenini ihlal ettiğini belirterek küresel sanayi ve tedarik zincirlerinin istikrarını tehdit eden adımın ne iki ülkeye ne de dünya ekonomisine yararı olmadığını vurguladı.