Dünya genelinde ülke ekonomilerinin Kovid-19 salgını ardından toparlanmaya başlaması sonucu ortaya çıkan arz-talep dengesizliği, geçen yıl ağustos sonundan itibaren etkisini hissettiren küresel bir enerji krizine dönüştü.
Enerji krizi, Ukrayna'daki savaş sonrasında Batılı ülkelerin yaptırım uyguladığı Rusya'nın Avrupa'ya gaz akışında kesintilere gitmesi sonucu daha da derinleşti.
Kriz nedeniyle rekor seviyeye ulaşan doğal gaz ve kömür fiyatları, elektrik fiyatlarına da sürekli ve yüksek oranlı artışlar olarak yansıdı.
Fiyatlar Avrupa'da megavatsaat başına 500 avroya yaklaştı
AA muhabirinin Londra merkezli düşünce kuruluşu Ember, enerji borsası Nord Pool ve Enerji Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) verilerinden derlediği bilgilere göre, Fransa'da elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2021'de megavatsaat başına aylık ortalama 77,4 avro iken, bu rakam Ağustos 2022'de megavatsaat başına ortalama 492,99 avroya çıktı.
Almanya'da elektrik piyasa fiyatı söz konusu dönemde megavatsaat başına ortalama 82,81 avro seviyesinden 469,35 avroya yükseldi.
İtalya'da Ağustos 2021'de megavatsaat başına aylık ortalama 112,66 avro olan elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2022'de megavatsaat başına ortalama 543,48 avroyu buldu.
Fiyatlar İspanya'da da aynı dönemde megavatsaat başına ortalama 106 avrodan 154,99 avroya çıktı. İspanya'da elektrik fiyatlarının Mart 2022'de megavatsaat başına aylık ortalama 283 avroya çıkmasının ardından elektrik üretiminde kullanılan doğal gaza tavan fiyat uygulandı. Ülkede Nisan 2022 itibarıyla elektrik fiyatları düşüşe geçti ve son bir yılda fiyatlardaki artış diğer ülkelere göre daha sınırlı kaldı.
Birleşik Krallık'ta ise elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2021'deki megavatsaat başına ortalama 106,83 sterlin iken, Ağustos 2022'de 370,28 sterline yükseldi.
Türkiye'de spot piyasada elektrik fiyatları da doğal gaz ve kömür fiyatlarının rekor kırması ve dövizdeki dalgalanmanın etkisiyle son bir yılda artış gösterdi. Ağustos 2021'de megavatsaat başına ortalama 557,37 lira olan elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2022'de 3 bin 66 liraya çıktı.
Fiyatlardaki artış yüzde 500'ü aştı
Böylece, aylık ortalama elektrik piyasa fiyatları Fransa'da bir yılda yüzde 537, Almanya'da yüzde 466,7 ve İtalya'da yüzde 382,4 artışla rekor seviyeye ulaştı.
İspanya'da fiyatlar yüzde 46,2 yükselirken, Birleşik Krallık'ta elektrik piyasasındaki fiyat artışı son bir yılda yüzde 246,6 olarak hesaplandı.
Türkiye'de spot elektrik fiyatları da söz konusu dönemde yüzde 450 artış gösterdi.
Elektrik üretiminde kullanılan doğal gaz fiyatına tavan uygulayan İspanya haricinde söz konusu ülkelerin hepsinde yaz aylarındaki yüksek talep, kuraklık ve Rusya'dan Avrupa'ya gaz akışının hızla düşmesiyle elektrik fiyatlarındaki artış hızlandı.
Gaz fiyatları nedeniyle 2025'e kadar elektrik fiyatları yüksek seyredebilir
Ember Elektrik ve İklim Veri Analisti Ufuk Alparslan, AA muhabirine, elektrik piyasalarında fiyatların elektrik arz ve talep eğrilerinin kesişmesiyle oluştuğunu belirtti.
Talebi karşılamak için elektrik üretim kaynaklarının en ucuzdan en pahalıya sıralandığını ve talebi en son karşılayan üretim maliyetinin piyasa fiyatını belirlediğini anlatan Alparslan, şu bilgileri paylaştı:
"Buna marjinal fiyatlama deniyor. Şu anda en pahalı elektrik üretim kaynağı doğal gaz haline geldi. Talebi karşılamak için doğal gaz santrallerinden 1 megavatsaatlik üretim bile yapılsa, fiyatı bu üretim belirlemiş oluyor. Bu nedenle, savaştan önce başlayan ve son bir yıldır süregelen yüksek doğal gaz fiyatları elektrik fiyatlarına da yansıdı. Dolayısıyla elektrik üretiminde önemli oranda rüzgar ve güneş enerjisi gibi ucuz üretim kaynakları olan ülkelerde bile elektrik fiyatlarındaki artış kaçınılmaz oldu. Ancak rüzgar ve güneşle gerçekleştirilen üretim ona karşılık gelecek doğal gaz ithalatına engel olduğu için enerji ithalatını düşürerek ekonomiye büyük katkı sağlıyor."
Alparslan, piyasada 2025'e kadar vadeli doğal gaz fiyatlarının yüksek seyredeceğinin öngörüldüğünü ve bu nedenle elektrik fiyatlarının da birkaç yıl boyunca yüksek kalmasının beklendiğini ifade etti.
Bu nedenle Avrupa Birliği ülkelerinin elektrik piyasası tasarımında geçici ya da kalıcı birtakım değişikliklere gitme kararı almaya başladığını söyleyen Alparslan, "Öte yandan, kömür fiyatlarında da benzer bir yükseliş söz konusu olduğundan, doğal gaz fiyatı artmasaydı kömür elektrik fiyatlarını yukarıda tutacaktı. Türkiye de döviz kurundaki yükseliş nedeniyle fosil yakıt fiyatlarındaki artıştan bir o kadar daha etkileniyor." değerlendirmesinde bulundu.
Muhabir: Nuran Erkul Kaya