Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, meslek seçiminde en kritik noktalardan birinin kişinin kendi özelliklerini tanıması ve kendi özelliklerine uygun mesleği seçmesi olduğunu belirterek, insanın amacını doğru belirlemesinin hayat yolundaki başarıda önemli ilkelerden olduğunu ifade etti.
Üsküdar Üniversitesi açıklamasında görüşlerine yer verilen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, resmi tercihlerin 27 Temmuz'da başlayarak 5 Ağustos'a kadar devam edeceğini aktardı.
Bir genç için önemli olan bu süreçte doğru karar vermenin önemli olduğunu belirten Tarhan, "İnsan hayatındaki en önemli kararlardan birisi meslek seçimidir. Bir meslek seçimi ve tercihte bulunuyorsunuz. 'Hayat bir tercihtir' dediğimiz zaman insanoğlu en önemli tercihlerinden birisini yapıyor. Çünkü meslek seçimi ne demek, insanın hayatının hemen hemen üçte birini geçireceği, geçimini sağlayacağı ve aynı zamanda da hayatını sürdüreceği bir alanı seçmesi demek. Seçtiği alan, hayatını sürdüreceği ve geçimini sağlayacağı bir alan olacak.” ifadelerini kullandı.
Tarhan, meslek seçiminde de bazı önemli noktalara dikkat etmek gerektiğini belirterek, şunları kaydetti:
"Gencin tercihte bulunurken meslek uzmanlarına ve tercih uzmanlarına danışması lazım. Kararsız adaylar tercih uzmanı ve kariyer testinden yardım alabilir. Gereksiz ve boş tercih yapmamak için tercih uzmanlarına danışmak çok faydalı olacaktır. Tercih danışmanları daha çok operasyonel yardım ederler, meslek rehberlikleri ise daha stratejik yardım ederler. O kişinin kişilik özellikleri nelerdir? Bu kişinin hangi potansiyeli var? Bu potansiyeli ortaya koyabileceği en uygun meslek hangisidir? Buna meslek rehberleri karar verir.
Meslek seçiminde en önemli konu, kişinin kendi özelliklerini tanıması ve kendi özelliklerine uygun meslek seçmesi. Kişi kendi özelliklerini tanımazsa ailesinin, çevresinin ya da medyanın istediği, onların hevesleri, beklentileri ve arzularına göre seçimler yapar. Ancak bu tip seçimler sonrasında pişmanlıklar oluyor. Tekrar tekrar sınava girenler, üniversitenin dördüncü sınıfında okurken terk eden pek çok örnekler görüyoruz. Çocuk yapamayacağını söylüyor."
- "Kişinin önce kendini tanıması gerekiyor"
Tercih sürecinde anne ve babaların rehber durumunda olmaları gerektiğini aktaran Tarhan, şu değerlendirmede bulundu:
"Anne ve baba çocuğa buyurgan yaklaşırsa ilişkileri bozulur. Anne ve babanın 18 yaşına gelmiş bir gence artık baskıcı, otoriter davranması doğru bir yaklaşım değildir. Hele ki günümüzde bu dünyada özgürlük çağındayız. Baskıcılıkla çocuk eğitmek yürümüyor. Böyle durumlarda ilişki bozuluyor. Ailesiyle ya da hayatla ilişkisi bozuluyor çocuğun. Bu nedenle aileler burada çocuğa rehberlik etmelidir.
Anne ve babanın çocuğu uyarma vazifeleri var. Anne ve babalar 'Bak senin kişilik yapına göre şu meslek daha yakın ya da uygun' şeklinde yönlendirme yapabilir. Kararsız adayların meslek seçiminde yardım almaları için düzenlenen Kariyer Testimiz var. Kararsız adaylar bu testi çözerek ilgi alanlarını belirleyebilir. Üsküdar Üniversitesi web sitesinde Holland testi diye de bilinen Kariter Testi. 90 soruluk bir test ama 10-15 dakikada yapılıyor.
Bu testin sonucu kişinin hangi alanlarda başarılı olabileceği ile ilgili bir bilgi veriyor. Holland Testini son 1 sene içinde 500 binin üzerinde aday kullanmış. Kariyer Testi, kişinin gerçekçi mi, araştırmacı mı, sanatla ilgili yönü var mı, sosyal mi girişimci mi, geleneksel mi gibi yönlerini ortaya koyuyor. Kişinin en çok güçlü, daha güçlü ve daha az güçlü yönleri ile ilgili fikir veriyor. Kararsız adaylar bu testi çözerek ilgi alanlarını belirleyebilir."
Tarhan, meslek seçiminde ilk şartın kişinin kendini tanıması olduğunu belirterek, "Kişinin önce kendini tanıması gerekiyor. Bir tercih uzmanının öğrenciyi tanıması da önemli. Daha sonra seçeceği meslek alanlarını bilmesi ve gerçekten iyi tanıması gerekiyor. Aday, 'Ben şunu seçiyorum' diyor ama gerçekten o meslek alanını tanınıyor mu? Yoksa kulaktan dolma bilgilerle mi o mesleği seçiyor? O mesleği ne kadar tanıyor?
Tercihten önce seçmek istediği alanla ilgili bilgi sahibi olmak da çok gerekiyor. Gençler, meslek alanlarına baksınlar ve sahip oldukları yetenek, nitelik ve özelliğin o mesleğe uygun olup olmadığını iyi değerlendirsinler." ifadelerini kullandı.
- "Hayat başarısında sebatlı olmak ve dayanıklılık önemli"
Hayat başarısında sebat sahibi olmanın ve dayanıklılığın önemli olduğunu ifade eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, "Az yorulayım, çok kazanıyım yaklaşımı Hollywood kültürüne ait bir yaklaşım. Bu da gençleri maymun iştahlı yapıyor. Hayat başarısında sebatlı olmak ve dayanıklılık çok önemli.
Hedef koyacaksın ve o hedefe giderken dayanıklı olmayı başarman lazım. Burada ailelerin tutumu önemli. Daha önce birçok şeyi aileler yönetiyordu. Kültür aktarımını, değer aktarımını, bilgi aktarımını aileler yapıyordu. Şimdi aileler değil, daha çok medya yapıyor. Özellikle sosyal medya yapıyor. Elbette sosyal medyadaki bilgileri de alsınlar ama muhakkak ailelerinin de görüşlerini alarak birlikte karar vermeyi sağlamaları daha faydalı olur." değerlendirmesinde bulundu.
Tarhan, her mesleğin görünen yönüyle görünmeyen yönü olduğunu, karar verirken bu kriterlerin de göz önünde bulundurulması gerektiğini aktararak, şu ifadeleri kullandı:
"Genellikle mesleklerin görünmeyen yönleri düşünülmüyor. Seçim yaparken görünmeyen yönüyle yüzleşilmesinde fayda var. Kişi mesleği seçtikten sonra o mesleğin şartlarına uyum gösterebilecek mi? Mesela turizmle ilgili bir meslek seçti, onun şartlarıyla uyumlu mu, endüstriyel alanda bir meslek seçtiyse örneğin fabrika şartlarında çalışabilecek mi? Mesela bazı mesleklerde uzun süreli ayakta durmak gerekir. Örneğin diş hekimliği böyle bir alandır. Adayın tüm bunları göz önünde bulundurması önemlidir.
Gençlere hedef belirlerken vizyon verilebilmesi de önemli. Kendi hedeflerin olurken içinde yaşadığın toplum için de hedeflerin olmalı. Yaşadığın ülke için de bir şeyler yapmalısın, bu yönde de hedeflerin olmalı. Yaşadığın gezegen için de bir şeyler yapmalısın duygusunun olması önemli. Bu insanın yaptığı işine daha da anlam katıyor. Kişinin gelişimi için geniş bir şekilde bakabilmesi önemli."
- "İç motivasyon için yüksek anlam önemli"
Kişinin yaptığı işe anlam katmasının da önemli olduğunu belirten Tarhan, "Kişi yaptığı işe anlam katarsa haz almak da daha kolay oluyor. Sadece zenginleşme ve para kazanmayı meslek seçiminde hedef olarak belirlediğin zaman onlar geçici. Hayattaki anlam sadece anlık yaşamak mı? Çalışıyor, biraz biriktiriyor, geziyor, eğleniyor tekrar geziyor, tekrar çalışıyor.
Böyle bir yaşam modelinde de kişinin hayatında anlam yok. İdealist bir yaşamda insan hayatının son gününe kadar zevkle yaşar. Hedonistik yani haz mutluluğunda vücut bile erken yaşlanıyor. Yüksek hedefleri ve yüksek anlamları olan kişiler mesleklerinde daha başarılı oluyor. Bu da iç motivasyon tekniğidir." değerlendirmesinde bulundu.
Tarhan, iç motivasyonun meslek hayatında başarının önemli anahtarlarından birisi olduğunu aktararak, şunları kaydetti:
"İç motivasyon olması için de kişinin ihtiyaç hissetmesi lazım. İhtiyaç hissetmesi için de hedeflerinin olması lazım. Hedef olacak, hedef olunca da ihtiyaç ortaya çıkıyor. İhtiyaç olunca da kendini harekete geçirme ortaya çıkıyor, motivasyon çıkıyor. Bunun için bir insanın amacını doğru belirlemesi hayat yolundaki başarıda en önemli ilkedir. Bu çok gözden kaçan bir şeydir.
Sadece amaç olarak finansal amaçları düşünen bir genç böyle durumlarda kendisini harcamış olur. Onun için kendine göre yüksek amaç ve hedeflerini kendisi seçecek. İnsanın geçmişine takılı kalmaması için bugünden kendine uygun mesleği seçmesi önemlidir. Genel bir psikoloji kuralıdır. İnsan bu sefer geçmişe takılır. Çok güzel bir söz vardır; ‘Geçmişten öğren, bugünü yaşa, geleceğe bak.’ Bu kriterlere göre meslek seçimini yapsınlar."