Psikoz, genel olarak, kişinin gerçeği değerlendirme yetisinin bozulması olarak tanımlanmaktadır. Dış dünya ile kendi duygu, düşünce ve algılarının arasında ayırım yapılamaması gerçeği değerlendirme bozukluğu olarak açıklanabilir. Varsanı, sanrı ve gerçek dışı yaşantıların olması bu durumun psikoz olduğunu gösterir.
Psikoz belirtileri olarak tanımlanan varsanı ve sanrılar düşünce içeriği ve algı bozukluklarıdır.
Sanrı denilen hezeyan veya delüzyon olarak da bilinen düşünce içeriği bozukluğu, bir kültür içinde paylaşılmayan, gerçeğe uymayan, mantıklı düşünce ile değiştirilemeyen inanış olarak tanımlanır. Örneğin, hakkında kötü düşünüldüğü, zarar göreceği yönünde sanrısı olan kişi, aksi ispatlansa dahi ikna olmaz, körü körüne bu inanışa inanır ve gerçek kabul eder. Eşinin kendisini aldattığı sanrısı olan kişi de benzer şekilde, herhangi bir kanıtı olmasa dahi bu durumun gerçek olduğunu kabul eder. Birçok sanrı çeşitleri vardır. En sık görülen kötülük görme (perseküsyon) hezeyanları olmak üzere, alınma(referans) hezeyanları, büyüklük (grandiyöz) hezeyanları, kıskançlık (jalüzik) hezeyanları da sık görülen hezeyan çeşitleridir.
Varsanı yani halüsinasyon ise algılama bozukluğudur. Bir uyaran bulunmadığı halde var gibi algılanmasıdır. Örneğin, kimsenin duymadığı sesler duyma veya yalnızca kendisinin gördüğü görüntüler görme varsanı olarak adlandırılır. Görsel, işitsel, taktil gibi birçok çeşitleri bulunmaktadır.
Psikoz kelimesi tek başına bu belirtilerin olması hali iken, sadece şizofreni gibi hastalıklarda görülmez. Bipolar bozukluk, ağır depresyon, bazı kişilik bozuklukları, uyuşturucu ve alkol kullanımı veya yoksunluğu ayrıca organik beyin hasarlarında görülebilen, hastalık ve hasta özelinde, uzun süreli, tek atak veya tekrarlayıcı şekilde kendini gösterebilmektedir.
Burada en büyük zorluk hastanın hastalığını kabul etmemesi olduğundan, tedavi iş birliği de zorlaşacaktır. Hezeyan veya sanrılarını tartışmadan destek alması yönünde empatik bir yaklaşım ile yönlendirme önemli olacaktır. Psikozun ne olduğunu bilmek, nedenlerinin çok çeşitli olması ve tedavi gerektirir bir hastalık olması sebebi ile uzman desteği almak hem kişinin hem de çevresinin daha sağlıklı bir hayat sürmesine yardımcı olacaktır.