Davranışlarımızı belirleyen duygularımız nasıl oluşur?

Farkında mısınız duygularınızın? Sizce duygularımız nasıl oluşur? Nereden gelir? Bir anda içimizden gelen ve bizim kontrol edemeyeceğimiz hisler mi bunlar yoksa duygularımızı kontrol edebilir miyiz?

Duygu kelimesi gelince pek çoğumuzun aklına öfke, korku, üzüntü, sevgi, nefret, mutluluk, neşe gelir. Hepimizin yaşamımız boyunca deneyimlediği güçlü hislerdir bu duygular. Duygularımız pek çok davranışınızı belirleyen, yönlendiren güçlü hislerdir.

Bir düşünün; mesela öfke duygusu sizde hangi davranışları yapmanıza yol açıyor? Ya da üzüntü hissettiğinizde davranırsınız? Peki ya birine ya da herhangi bir şeye karşı sevgi duygusu hissediyorsanız nasıl davranırsınız? Duygularımız davranışlarımızın altındaki itici güçlerdir.

Peki, bu duygular nasıl oluşur? Nereden gelirler? Beynimiz bulunduğumuz yer ve koşullar nasıl olursa olsun, etrafındaki tehlikeleri, tehditleri ve bizim için ödül niteliğinde olabilecek herhangi bir şeyi fark etmek ve gözetmek üzere programlanmıştır. Eğer beynimiz herhangi bir tehlike ya da risk algılarsa, his bölgesinden kimyasal mesajlar salgılayarak bizi uyarır. Duygular beyinde başlayıp, vücuda doğru ilerleyen bu kimyasal mesajların oluşturduğu hislerdir.

Eğer beynimiz potansiyel bir tehdit algılarsa, stres hormonları olan kortizol ve adrenalin salgılar. Günlük hayatınızı bir düşünün. Stresli olduğunuz, kendinizi tam olarak huzurlu ve güvende hissedemediğiniz durumları bir düşünün. İşe geç kalmak, işlerinizin yolunda gitmemesi, trafikte yaşadıklarınız, hastalık durumları, bir arkadaşınızla tartışmanız, çalışma şartlarınız, bir saldırıya uğramak, boşanma, eşinizle geçinememek, sınavlar...

Kortizol ve adrenalin bu ve benzeri durumlarda bizi savaşmaya ya da o durumlardan kaçmaya yöneltir. Bize kendimizi iyi hissettiren herhangi bir şey ya da durum algıladığımızda ise beynimiz dopamin, oksitosin ya da seratonin salgılar. Örneğin birileri size güzel sözler söylediğinde ya da sevildiğinizi hissettiğiniz durumlarda salgılanır. Bu durumlarda da iyi duygular hissederiz; yaptığımız is ya da davranış her neyse o davranışı yapmaya devam etmek isteriz. Bu kimyasallar, bizi aynı işi ve davranışı yapmaya yönlendiren, bizi motive eden kimyasallardır.

Bu gibi durumlarda beynimizin his bölgesi, beynin düşünce bölgesinden daha hızlı ve daha önce etki eder. Kimi zaman duygularımızın gücü öylesine etkilidir ki, bu güç sanki beynimizi tamamen ele geçirir. Davranışlarımıza hükmeder ve biz o anda mantıklı düşünemeyiz.

Duygusal tepkilerimizin çoğu bilinçaltından meydana gelir. Beynimizin daha önce deneyimlediği durumlar kaydedilir. Bu kayıtlara göre de o an içinde bulunduğumuz duruma bir anlam yükleriz ve o anlama göre de bir duygu hissederiz. Biz çoğu zaman bu düşüncelerimizin farkında olmayız. Bulunduğumuz yerde ve durumda herhangi bir tehdit algılamasak bile, bilinçaltı bir tehdit algılayabilir. Bu bazen bir düşünce, ses, kökü veya görüntü olabilir. Bu durumda da tetikleniriz ve sıkıntılı duygular hissederiz. Çoğu zaman da buna bir anlam veremeyiz. Tam da bu durumlarda bizi tetikleyen düşüncelerimizin farkına vararak duygularımızı yönetebiliriz. Bu düşünceler ve duygular geçmişte bir yerlerde oluşmuştur ve bilinçaltımızda bize hala sıkıntı veriyordur. Beynimiz stresi işleyememiş ve çözememiş demektir. Zihnimiz bunları fark edip çözebilir. Düşüncelerimizi değiştirebiliriz. Kontrol edemediğimiz, bize yoğun sıkıntı veren ve tetiklenen duygularımızı böylece kontrol edebiliriz.