Her sene Merkez Bankamızın enflasyon hedeflemesi ile piyasa enflasyonu arasında oluşan makas açılınca elbirliği ile gıda sorumlu tutulup tedbirler açıklanır. Bu durumu geçtiğimiz yıllarda sıkça yaşadığımız için yadırgamadım. Bu senenin şanslı ürünü ayçiçek yağı idi. Bütün dikkatleri üzerine çekmeyi başaran ayçiçek yağına karşın hemen tedbirler alarak Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından ihaleler açıldı, zincir marketler uyarıldı ve denetimlere çıkıldı.

İşin garibi aylardır mutfakta yaşanan enflasyonun tüm sorumluluğu da ayçiçek yağına yüklendi. Oysa çarşıya, pazara, markete giden herkes aylardır temel gıda maddelerinde yaşanan enflasyonun farkında idi. Önce gramajlar düştü sonra düşen gramaja rağmen kâr oranları düşmeye devam edince fiyatlar artmaya başladı. Bu neredeyse bütün raf ürünlerinde bu şekilde oldu.

Sorun sadece daha çok kazanma hırsı olsa denetimle çözmek mümkün ama bu sefer sorun çok daha karışık. Tarım bizim ülkemizde ya büyüme rakamları istenildiği gibi çıkmayınca ya da enflasyon artınca akla geliyor. 2014 Aralığında kaleme aldığım bir yazı vardı isteyen arşivden bulup okuyabilir. Tarımın sorunları aradan geçen 6 yılda hiç değişmediği gibi artarak devam etti.

Tarım meselesi artık bizim sorunumuz olmaktan çıkıp küresel bir sorun haline gelmiş durumda. Pandemi süreci ve küresel ısınma etkileriyle artan gıda fiyatlarını perakende sektöründen kaynaklı göstermek çok da gerçekçi değil artık. Oxford Business Group’un küresel gıda tedariği ve sorunları ile alakalı yayınlamış olduğu makale gıda arz ve tedariğinin geleceğin dünyasında ne derece önemli olacağına dair ipuçları ile dolu.

Uluslararası gıda fiyatlarındaki aylık değişiklikleri izlemek için Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından oluşturulan Gıda Fiyat Endeksi, özellikle Covid-19’un bir sonucu olarak Ocak ayında art arda sekizinci ayda yükseldi. Endeks Ocak ayında ortalama 113,3 puanla Aralık ayına göre %4,3 arttı ve Temmuz 2014’ten bu yana en yüksek seviyeye çıktı.

FAO şeker fiyat endeksi %8,1 ile en yüksek artışı gördü. Bunu %7,1 ile tahıl fiyat endeksi izledi. Özellikle mısır fiyatları %11,2 arttı ve şu anda Ocak 2020 seviyesinin %42,3 üzerinde. Bu durum kısmen, geçen yıl rekor seviyelerde mahsul ithal eden Çin’deki yüksek talebe bağlanabilir.

Bitkisel yağ fiyat endeksi ise %5,8 artarak Mayıs 2012’den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Süt ve et fiyatları da sırasıyla %1,6 ve %1 artış kaydetti. FAO ayrıca, 2020/21 döneminde önceki sezona göre sadece 52 milyon ton artışla tahıl üretiminin küresel olarak 2761 milyon tona ulaşmasını beklerken, küresel tahıl stoklarında yakın zamanda bir düşüş öngörüyor.

Daha genel olarak, Dünya Bankası geçtiğimiz günlerde küresel gıda fiyatlarının Ocak 2020’den sonraki 12 ayda yaklaşık %20 arttığını bildirdi. Ayrıca Dünya Bankası gıda fiyatlarında yaşanan artışın azalan gelirle birleştiğini bu yüzden birçok hanenin tükettikleri gıda miktarından ve kalitesinden taviz verdiklerini saptamış. Biz Ayçiçeği ile uğraşırken Kenya pirinçle uğraşıyor. Her yıl 600.000 ton pirinç ithal edilen ülke Güney Asya’da yaşanan kuraklık sonucu ülkesinde pirinç yokluğu ile karşı karşıya. Pirinç fiyatları niye artıyor diye bakıyoruz o da Mısır fiyatlarındaki % 25 artışla bağlantılı. Mısır ile pirinç ne alaka demeyin. Artan mısır fiyatları Asyalı hayvan yetiştiricilerinin yem olarak düşük kalite pirince yönelmesine sebep olunca arz talep dengesi bozuluyor.

Dünyanın en büyük pirinç üreticisi olan Çin 30 yıldır ilk defa geçen ay Hindistan’dan pirinç ithal etmek zorunda kalmışsa daha neler yaşanabilir kestirmek zor.

Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin küresel tarıma etkileri artarak devam edecek. Bunun ilk işaret fişeğini Covid 19 atmış oldu. Evet sözün özü tarım artık stratejik bir hale dönüşmüştür ve yakın gelecekte özellikle gelişmekte olan ülkeler için büyük sorunların kaynağı haline dönüşme potansiyeli vardır. Gelecekte temel gıda ürünlerinin fiyatları korkarım ki daha hızlı artacaktır. 6 yıl önce yazımda belirttiğim gibi ülkemizde tarımın gereken değeri görebilmesini gelecek kuşaklar adına temenni ediyorum.