Haziran ayı ile beraber küresel bazda ekonominin normale dönebilmesi için pandemi dönemi yasakları gevşetilmeye veya kaldırılmaya başladı. Büyük ihtimalle aşılamada kazanılan ivme sayesinde başta Amerika olmak üzere hızla normalleşme adımları atılacak fakat ekonomi covid öncesine ne zaman dönecek bu sorunun birçok cevabı var.

Okuduğumuz akademik çalışmalar ve makalelerde bir fikir birliğinden bahsetmek mümkün değil ancak elde olan veriler ışığında tahmin yürütebilmeye çalışıyoruz. Evet bu salgın dönemi tüm dünyaya sağlık sorunları ile birlikte ekonomik olarak da kapatılması zor ağır yaralar bıraktı. Ancak gelen veriler bizi başka sorunların beklediğini gösteriyor. Aşılamada başkanlık seçimi sonrası büyük ivme yakalayan Amerika Mayıs ayında normalleşmeye geçerken kişisel harcamaların artışı dikkat çekici. Bir başka dikkat çekici husus ise en büyük harcama kalemi artışının akıllı telefon ve tabletler kaleminde olması. Bu kalem %54 artarken gıda ve tekstil sadece % 6,5 artmış.

Pandemi döneminde gelişmiş ülkelerde oluşan tasarruf fazlasının ne kadarının 2021 yılı içerisinde harcanacağı konuşuluyor. Çünkü bu rakamın % 50 si harcandığı takdirde Amerika’nın büyümesine % 3 ün AB’nin büyümesine % 1,5 un üzerinde katkısı olacak. Bu hareketliliğin fiziki ihtiyaçtan ziyade psikolojik sebeplere dayandığını öne sürseler de oluşan enflasyonun etkileri tüm dünyada şimdiden korku yaratmış durumda.

Amerikan ekonomisi 2021 ilk çeyreğinde % 1,6 büyüme gösterdi. Yıllık bazda 6 gibi rakamlar telaffuz edilirken Çin ekonomisinin de bu yıl % 6’ları yakalaması bekleniyor. Amerika ve Çin bu denli büyürken küresel ticarette yaşanan sıkıntıların neden kaynaklandığını herhalde anlamışsınızdır. Deniz taşımacılığından iletkenlere yassı çelikten gıdaya artan fiyatlar bu büyümenin sonuçları. Sadece çip ve iletken tedarikinde yaşanan sorunların bir telefon firmasına bu yıl için 4 milyar $ ciro kaybı yaşatacağı öngörülürken Alman otomobil üreticileri bazı modellerin üretimini durdurmak zorunda kaldı.

Satışlar düştüğü için karlar düşecek diyorsanız yanılıyorsunuz çünkü arz tarafı kesintiye uğradığında fiyatlar yukarı gidiyor ve karlar artıyor. Geçen yıl ham petrol fiyatları düşerken dikkat çeken büyük petrol şirketleri 2021 ilk çeyreğinde inanılmaz karlar açıkladılar. Çünkü 2020 Nisanında 16 dolar olan ham petrol bu gün 70 doların üzerinde. Evet, bir yılda kaybettiklerini 3 ayda fazlasıyla kazandılar. Şaşırdık mı?

Aşılama hızına bağlı olarak en azından kuzey yarımküre için pandemi tünelinde ışığı gördük diyebiliriz. Ancak 2021 ve sonrasında birçok alanda işlerin 2019 başına dönebileceği konusunda iyimser değilim. Bloomberg ekonomistlerinin yaptığı araştırmaya göre 2019 yılında 100 endeks seviyesi olarak kabul edilen küresel ekonomi, 2025 yılında 115 seviyesine çıkabiliyor. Ancak endekse gelişmiş ülkeler olarak baktığımızda 2025 yılında gelinen seviyenin, sadece 108 olduğu görülüyor. Yani endeksi yukarı çeken ve 2025 yılında 140 seviyesine çıkacak olan Çin ekonomisi.

Covid-19’un etkilerinin çoktan geçip gitmesini beklediğimiz 2025 yılında dahi, gelişmiş ülkelerin ekonomileri 2018-19 seviyelerine göre nerede ise yerinde saymış olacaklar. Pandeminin dünyaya miras bırakacağı devasa işsizlik, dağ gibi kamu borçları, artan gelir dağılımı adaletsizliği ve milyonlarca insanın hafızasına yer edinecek olan gelecek korkusu ekonomileri özellikle tüketim tarafından vuracak.

Küresel tarafta 2021 sonrası için bu tartışmalar özellikle FED'in atacağı adımlar ciddi olarak takip ediliyor.16 Haziran toplantısında 2023 sonuna kadar iki faiz artırımı öngörmesi bile aylardır her haberi olumlu alan risk piyasalarına tokat gibi geldi. Kısaca bizim dışımızda ki dünya pandemi sonrası ekonomiyi tartışıp konuşurken biz ödeme sistemine kanunla müdahale etmekle uğraşıyoruz. Yıllardır dilimin döndüğünce anlatmaya çalışırım ülkemiz ekonomide 2012 sonrası için bir yol haritası ve program yapmalıydı. Siyasi öncelikler buna fırsat vermedi. Küresel pandemi döneminde gelir dağılımından işsizliğe hane halkı borcundan enflasyona birçok göstergemiz bozulduğu gibi parasal genişlemenin sonlanacağına dair ilk sinyallerde gelmiş oldu. Makyajlanmış haliyle dahi sokağın memnun olmadığı bir ekonomik gerçeklikle karşı karşıyayız. Sorunları kabul etmek atılacak ilk adım olmalıdır.