Ebeveynlerin ve diğer aile büyüklerinin yaşadığı en önemli zorluklardan biri de çocuğa ölümü anlatmaktır. Ölümü anlamak ve kabullenmek yetişkinler için bile kolay değilken; çocuğa bunu anlatmak zorunda kalmak ve bilgilendirmek daha da zorlayıcı bir durumdur.

Ölüm ile hayatımızın her anında yüzleşmek durumunda kalabiliriz. Çoğu zaman da hiç de beklemediğimiz anlarda başımıza gelir. Kabullenmesi ve yas dönemi kiminde çok uzun zaman alır. Sevdiğimiz kişinin artık hayatımızda olmaması ise ölümün en acı tarafıdır. Hal böyle iken çocuklar için durum çok daha belirsizdir. Çocukların zihinsel gelişimi henüz tamamlanmadığından mantıkları durumu anlamaya yetmez. En önemli nokta çocuğa ölüm haberini gelişim ve yaş seviyesine göre verilmesidir.

Pek çok kişi ne yapacağını, nasıl anlatacağını bilemediğinden çocuğa ölüm haberini verirken hatalı davranışlarda bulunur. Çocukların sordukları soruları duymazdan gelirler ya da geçiştirirler.

“Çok uzak bir yere çalışmaya gitti.”, “Uzun bir uykuya daldı" gibi cevaplar vererek çocuğu geçiştirmek çocuğa zarar verir. Çocuk zaten durumu anlamamıştır ve kaygılıdır. Belirsizlik her insanda olduğu gibi çocuk için de sıkıntılı bir durumdur. Bu cevaplar karşısında çocuk ölen yakınının geri döneceği beklentisine girebilir ve söylenene bir anlam veremez. Neden uzun bir uykuya daldı acaba? Neden bana hiç bir şey söylemeden uzaklara gitti? gibi anlamlandıramadığı yeni sorular oluşur zihninde. Bu durum da onun kaygısını daha da arttırabilir.

Çocuğun anlamaması ya da etkilenmemesi için onun yanında duyguları gizlemek ya da aşırı ağlamalar, feryat etmeler de doğru değildir. Çocuğa ölüm haberi onun anlayacağı şekilde anlatılmalıdır. Sonrasında çocuğun duygularını ifade etmesine izin verilmelidir. Bastırılmamalı, kontrol altına alınmaya çalışılmamalıdır. İfade edilemeyen bastırılan duygular insanın ruh dengesini bozar. Yetişkinler de, çocuklar da sevdikleri kişinin ardından yasını tutmalıdır.

Ölüm haberini verdikten sonra çocukta bazı davranış değişiklikleri olabilir. Öfke, hırçınlık, endişeler, ebeveynine ya da bakımıyla ilgilenen kişinin yanından ayrılmak istememe adeta yapışma, içe kapanma, akademik başarıda düşüşler gibi durumlar oluşabilir. Bu gibi durumlarda çocuk asla eleştirilmemeli, olumsuz tepkiler gösterilmemelidir.

Peki, çocuğa ölüm haberi nasıl verilmelidir?

Çocuğun gelişim grubuna ve yaş seviyesine uygun bilgi verilmelidir. Tıpkı yetişkinler gibi çocukların da aniden ölüm haberi almaları onları olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle onları öncesinde hazırlamak daha faydalı olur. Örneğin ölen kişi ani bir şekilde hayatını kaybetmiş olsa bile, onun ağır bir hastalığı olduğunu ve iyileşemediğini söylemek çocuğun ölümü anlamlandırmasına yardım edebilir.

Ölüm haberini çocuğa duygusal anlamda en yakın hissettiği kişinin vermesi daha doğru olur. Tanımadığı ya da yakın hissetmediği birinden bu haberi alması çocukta travmatik etki oluşturup, sarsılmasına neden olabilir. Ölüm haberi çocuğa kalabalık olmayan sessiz bir yerde, mümkün olduğunca sakin bir şekilde söylenmelidir. Burada kastedilen sakinlik hiçbir şey olmamış gibi duyarsız bir ifadeyle demek değildir. Onun yaşına uygun, anlayabileceği cümleler kullanılmalıdır.

Aile bireylerinden biri vefat ettiği zaman, çocukları bu ortamdan uzaklaştırmak, akrabaların ya da güvendiğiniz başka insanların yanına bırakmak doğru bir davranış değildir. Çocuklar sevdikleriyle birlikte kalıp, hem kendi acılarını hem de sevdikleri kişilerin acılarını paylaşmak isteyebilirler. Tıpkı yetişkinler gibi çocuklar da ölüm sürecinin ardından gelen yas dönemini yaşarlar. Bu dönemde çocuklarda içe kapanma, ağlama öfke nöbetleri gibi davranış değişikleri beklenen, normal bir durumdur. Ebeveynler ya da çocukla ilgilenen kişi onun her zaman yanında olduğunu hissettirmesi, duygularını ifade etmesine izin vermeli ve duygularını anlamaya çalışarak ona destek olmalıdır. Ölen kişinin kaybının yanında çocuğun en büyük endişesi sevdiği kişinin vefatından sonra onunla kimin ilgileneceği ve ona ne olacağıdır. Bu konularda da çocuğa bilgi verilmesi ve destek olunması da ruh sağlığı açısından oldukça önemlidir.